Cumhuriyetin çağdaş eğitime geçişi 17 Nisan 1940 tarihinde Köy Enstitü Kanunu ile gerçek oldu. Böylece Türk Eğitiminin önü açılmış oldu. Köy Enstitülerinin mimarı, eğitim bilimci ve İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç ile yaşam öyküsünden bahsetmek istiyorum:
İsmail Hakkı Tonguç, Bulgaristan’ın Silistre iline bağlı bir köyde doğdu. Köyünde 4 yıllık ilkokulu ve 3 yıllık Rüştiyeyi okudu… 1914 yıllında tek başına İstanbul’a okumak için geldi. Maarif Nazırı Şükrü Bey tarafından “leydi meccani” –parasız yatılı- öğrenci olarak Kastamonu Muallim Mektebi’ne gönderildi. Daha sonra 1916’da naklen İstanbul Muallim Mektebi’ne geldi. Mezun olduktan sonra, 1918’de yüksek öğrenim için Almanya’ya gönderildi. 1919’da Anadolu’ya döndü ve Eskişehir Muallim Mektebi’nde resim ve elişiyle beden eğitimi öğretmeni olarak göreve başladı..
1921’de Yunan Ordusunun işgalinden önce Ankara’ya atandı. Almanya’ya 1922’de yeniden eğitim görmesi için gönderildi. 10 Temmuz 1926 ile 26 Ağustos1926 tarihleri arasında; İlkokul Müfettişleri ve İlkokul Öğretmenleri için Ankara’da açılan” İş İlkesine Dayalı Öğretim” Kursu’nda, yabancı öğretim üyeleriyle birlikte çalıştı.
Daha sonrasında Köy Enstitülerinin temel ilkesi, haline gelecek olan” İş İçin İş İçinde Eğitim” medotunu geliştirdi. Kültür Bakanı Saffet Arıkan, İlkokullar Genel Müdürlüğüne vekalet ederken; 3 Ağustos 1935’te Köy Enstitülerin temelini oluşturacak bir rapor sundu.
Atatürk’ün desteğiyle; Türkiye’deki okur-yazar oranının az olması nedeniyle; eğitmen sayısını artırmak için, askerliğini çavuş olarak yapan gençlere 6 aylık eğitmenlik kursu verildi. Bu eğitmenler köylerine gönderildi ve gençlere eğitmen olarak atandı. İsmail Hakkı Tonguç, Bulgaristan’da, Macaristan’da ve Almanya’da eğitim sistemlerini inceledi. Hasan Ali Yücel’in Eğitim Bakanı olduktan sonra, vekâletten yürüttüğü İlkokul Genel Müdürlüğü’ne asaleten atandı. 17 Nisan 1940 tarihinde Köy Enstitüleri Kanunu yasalaşmasıyla birlikte açılan enstitülerin sayesinde Türk gençlerinin daha modern bir eğitim sistemi içinde başarılı olacağına hep inandı..
Bu okulların sayesinde okuma-yazma oranında artış oldu. 25 Eylül 1946’da Cumhurbaşkanı İsmet İnönü görevden aldı. Talim Terbiye Kurulu Üyeliği ve öğretmenlik yaptı. 1954 yılında kendi isteğiyle emekliye ayrıldı. Bu eğitimbilimci ve Köy Enstitülerin mimarı olan İsmail Hakkı Tonguç 24 Haziran 1960’ta yaşama veda etti.
Bir çok öğretmenin mezun olduğu Köy Enstitüleri kapatıldı … Çağdaş eğitimin mimarı olan İsmail Hakkı Tonguç’un ölüm yıl dönümünde anıldığını hatırlamıyorum(!) Bugünkü Türk Eğitiminin temelini atan Tonguç’a, Türk Milli Eğitimin ve eğitimcilerimizin hatırlamaması ne kadar üzücü(!) Hiç olmazsa 17 Nisan’da eğitimbilimci ve Köy Enstitülerin kurucusu olan Tonguç’u hatırlamak zor mu? Köy Enstitüleri hayal miydi? Tonguç’un ölümü 52 yıl olmuş… Bu da bir hayal mi?!
GÜNÜN SÖZÜ: Tonguç Hocanın ölümü kaç yıl olmuş, bilen var mı? Ruhun şad olsun ve huzur içinde yat… Genç Öğretmenler unutmuş olabilirler!!! Ya(!) Köy Enstitüsü mezunlarının unutması hiç affedilir gibi değil( !!!) (Mehmet AKTOPRAK)
